صدور اعلامیه 14 ماده‏ ای "وودرو ویلسون" رئیس جمهور امریکا

(هشتم ژانویه 1918میلادی)

پس از جنگ جهانی اول، امریکا علی‏ رغم کسب منافع و غنائم بی‏ شمار، کوشید نفوذ معنوی و اخلاقی خود را در جهان گسترش دهد و در چشم ملل خسته از جنگ به صورت منادی صلح و آزادی جلوه ‏گر شود. به این منظور و با توجه به اینکه کشورهای زرخیز افریقا و آسیا را حریفان اروپایى قبلاً تسخیر کرده بودند و سهمی برای امریکا باقی نمانده بود، آن کشور اعلام داشت صلح آتیه نباید متکی به قدرت و تسلط استعماری باشد، بلکه یک سیستم بین‏ المللی باید به وجود آید تا آزادی و حرمت و حقوق کلیه دولت‏ها براساس آن محترم شناخته شود و کلید این سیستم نیز در دست امریکا قرار داده شود. بر همین اساس، وودرو ویلسون، بیست و هشتمین رئیس جمهور امریکا اعلامیه چهارده ماده ‏ای مشهور خود را در هشتم ژانویه 1918م صادر کرد. این مواد چهارده گانه عبارت بودند از: علنی بودن قراردادها و مذاکرات سیاسی؛ آزادی دریاها مگر در برخی موارد؛ حذف موانع گمرکی؛ تقلیل تجهیزات جنگی؛ حل بی‏ طرفانه اختلافات مستعمراتی، هم‏چنین تخلیه سرزمین روسیه، بلژیک و اراضی فرانسه؛ اصلاح مرزهای ایتالیا؛ استقلال اقوام اتریش - مجارستان؛ تخلیه اراضی صربستان، رومانی و مونته نگرو، استقلال سرزمین‏های غیرترکی امپراتوری عثمانی؛ تأسیس مجدد دولت لهستان و ایجاد مجمع اتفاق ملل به منظور تضمین استقلال دولت‏های کوچک و بزرگ. هدف نهایى امریکا از پیشنهاد این مواد آن بود که از این راه، قدرتی معنوی، هم‏چون اقتدار سیاسی و اقتصادی که کسب کرده بود برای خود دست و پا کند. هرچند این طرح و تلاش‏های بعدی ویلسون مقدمه ‏ای برای تشکیل جامعه ملل گردید، با این حال نفوذ روز افزون امریکا را در ارکان قدرت جهان فراهم کرد.